Wiecie już najważniejsze o konwergencji i dywergencji, to może określimy sobie powstawanie gatunków. Ten dumny termin jakim jest specjacja to jednosłowne określenie na zjawisko powstawania nowych gatunków. Do takiej specjacji dochodzi, gdy z jednej populacji tworzą się dwie populacje, które w okresie późniejszym nie mogą już wymieniać ze sobą materiału genetycznego. Jak to działa?
Wyobraźmy sobie stado zwierząt, które po wyczerpaniu zasobów jednego regionu, przeprawia się przez rzekę. Wykorzystują w tym celu martwe drzewo, które po pewnym czasie załamuje się pod ciężarem. Szlak wędrówki zostaje przerwany, a mniej więcej połowa stada pozostała po starej stronie. Dwie grupy zwierząt, tworzące jeszcze kilka dni temu jedną populację, zostają więc bezpowrotnie rozdzielone. Grupa, która nie zdążyła się przeprawić (grupa A), będzie musiała sobie poradzić z ogołoconymi zasobami pierwotnej strony – grupa, która się przeprawiła (grupa B) będzie natomiast musiała nauczyć się wykorzystywać inny typ pożywienia nich dotychczas.
Grupa A pozostaje w środowisku z ograniczonymi zasobami pożywienia. Lepiej zniosą to mniejsze niż średnia osobniki, ponieważ potrzebują go po prostu mniej. Ich potomstwo również nie będzie przekraczało średniej w rozmiarach – ostatecznie, na przestrzeni kilku pokoleń, średnia rozmiarów w tej populacji spadnie, pomimo tego, że zasoby środowiska zaczęły się odbudowywać. Teraz przedstawiciele dawnej grupy A będą jednak cechować się mniejszym niż pierwotnie rozmiarem.
Inaczej będzie z grupą B, która z dotychczas atrakcyjnego środowiska trafi w miejsce, gdzie większość pożywienia jest trudno dostępna. Może to wyglądać również – może większość pożywienia będzie znajdować się wysoko w drzewach, a może pod ziemią. Na potrzeby tego wpisu przyjmijmy, że chodzi o pożywienie znajdujące się głównie w wyższych partiach drzew. Dostęp do niego będą miały więc osobniki o większych niż średnia rozmiarach. To one się rozmnożą, uzyskując potomstwo również o rozmiarach powyżej średniej. Doprowadzi to do ogólnego zwiększania się średniej rozmiarów w populacji, więc przedstawiciele dawnej grupy B będą znacząco więksi od pierwotnych zwierząt.
Zaszła więc specjacja, czyli z jednej populacji powstały dwa gatunki o innych upodobaniach żywieniowych oraz innych cechach anatomicznych. W jaki sposób określimy, że są to dwa gatunki, a nie dwie populacje tego samego gatunków? Potomkowie naszych dwóch grup nie będą w stanie się krzyżować, choćby ze względu na rozmiary. W ten sposób z jednej populacji powstały więc dwa gatunki!